آیین شب یلدا در3ده بزرگ غرب مرکز ، از قصه هزار و یک شب پونک تا غذا برون فرحزاد

به گزارش همیار مشاوره، جمع شدن در خانه بزرگ ترها، خوردن آجیل و انار و هندوانه و تفال به حافظ در شب یلدا، رسم زیبایی است که از گذشته های دور برای ما به یادگار مانده، نیاکان ما هم برای بلندترین شب سال و در نهایت پیروزی روشنایی بر تاریکی، برنامه های خاص دیگری هم داشتند که بسیاری از ما از آنها بی اطلاعیم.

آیین شب یلدا در3ده بزرگ غرب مرکز ، از قصه هزار و یک شب پونک تا غذا برون فرحزاد

همیار مشاوره - مریم باقرپور: سال ها قبل از طرشت، پونک و فرحزاد به عنوان روستاهای شناخته شده نام برده می شد که هریک با توجه به قومیت هایی که در آن ساکن بودندبرای بلندترین شب، برنامه های خاصی داشتند. بعضی از برف، فالوده و بستنی درست می کردند و انار و خرمالوهای باغ شان را بعد از چیدن از سقف چوبی خانه هایشان آویزان می کردند تا آنها را تا شب یلدا سالم نگه دارند و بعضی دیگر غذای رسمی شب یلدایشان فسنجان بوده و در این شب لرزونک و مسکفک می خوردند.

قصه های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

میوه هایی برای دورهمی یلدایی

یکی از روستاهای قدیمی غرب تهران که مردمانش رسوم خاصی برای شب یلدا داشتند، ده پونک است؛ روستایی که این روزها بخشی از شهر شده و آن را با نام محله پونک می شناسیم. افتخار فدایی ابراهیمی دختر آخرین کدخدای ده پونک که بیش از 6 دهه از عمرش را در این محله گذرانده درباره رسوم شب یلدا در کوچه های خاکی و دیوارهای گلی پونک، می گوید: پدرم کدخدای ده بود، شب یلدا که می شد همه اهالی ده به خانه ما می آمدند و پدرم برایشان کتاب های قدیمی و قصه های هزار و یک شب می خواند.

او می افزاید: پونکی ها از ابتدای پاییز که رفته رفته درختان انار و خرمالویشان به بار می نشست، میوه های باغ شان را با شاخه می چیدند و میوه های سالم تر را با میخ به سقف چوبی خانه هایشان می بستند تا آن را تا شب یلدا سالم نگه دارند. در این مدت هیچ کس دست به میوه ها نمی زد و وقتی شب یلدا از راه می رسید، بزرگ ترهای خانواده همه میوه ها را پایین می آوردند و در طولانی ترین شب سال دور هم می نشستند و تا صبح آنها را می خوردند.

انجیرهایی که روی دیوارها آویزان و خشک می کردند

هر شب، شب یلدا بود

در روزهای کودکی ما برق و خبری از تلویزیون و رادیو هم نبود تا شب ها سرگرم شویم. برای همین در پاییز زمستان که شب ها بلند بود، غروب که می شد شام می خوردیم و بعد چراغ نفتی دست می گرفتیم و برای شب نشینی به خانه یکی از اقوام می رفتیم.

این را شهربانو زمانی بانوی 76 ساله هم محله ای و یکی از قدیمی های محله طرشت می گوید و ادامه می دهد: 6 ماه آخر سال برای ما حکم شب یلدا را داشت. شب نشینی هایمان هم مانند عید دیدنی، همراه با دید و بازدید بود. یعنی شبی به خانه یکی از اقوام می رفتیم و شب دیگر آنها به خانه ما می آمدند تا بازدیدمان را پس بدهند و کل پاییز و زمستان ما به این شکل سپری می شد.

وقتی از او که فرزند مرحوم حاج محمد زمانی یکی از شناخته ترین معتمدان محله طرشت بود، درباره رسوم طرشت در شب یلدا می پرسیم، این طور پاسخ می دهد: آن موقع به جز میوه های باغ خودمان در طرشت، میوه دیگری نداشتیم. پرتقال، سیب، موز و این چیزها نبود. برای همین با ازگیل، انار، خرمالو و هرچه در باغ هایمان بود از مهمانان شب یلدایمان پذیرایی می کردیم. از مدت ها قبل هم هرچه هندوانه یا خربزه می خوردیم، تخمه های آنها را جمع می کردیم تا در شب چله آنها را تفت داده و تا صبح سرگرم شویم. نخودچی و کشمش و لرزونک هم یکی دیگر از خوراکی های شب یلدا بود که فکر می کنم امروزی ها به آن مسقطی می گویند.

انگورهایی که از سقف آویزان می شد

مسکفک وفسنجان در فرحزاد

علاوه بر اهالی محله های طرشت و پونک، ساکنان ده فرحزاد در شمال غربی منطقه هم رسوم جالبی برای بلندترین شب سال داشتند. اسماعیل لآلی می گوید: یادم هست پدران ما شب یلدا هیچ چیز از بیرون نمی خریدند و هرچه روی کرسی ها می گذاشتیم، همه از خودمان بود.

او ادامه می دهد: آن موقع برف بسیار می بارید و بانوان روستا با برف، فالوده، بستنی و یخ در بهشت درست می کردند. میوه هم روی درخت ها فراوان بود و شب یلدا انار، توت و خرمالو می چیدیم. گردو و بادام های درختان باغ را هم با آبلیمو و نمک تفت می دادیم و یک خوردنی خوشمزه برای شب یلدا درست می کردیم. ضمن اینکه یک خوراکی منحصربه فرد هم داشتیم که به آن مسکفک می گفتیم؛ با کوبیدن توت و گردو یک خمیر خوشمزه به دست می آمد که آن را در قالب می ریختیم و همان شیرینی شب یلدای ما می شد.

احمد فرحزادی از دیگر شهروندان فرحزاد هم می گوید: در ده فرحزاد گردو فراوان بود. به همین علت مانند بیشتر ده های دیگر شب یلدا فسنجان درست می کردیم. بعد همه اهالی در خانه بزرگ تر ده جمع می شدند و هرکسی هرچه در خانه داشت با خودش می آورد. به این ترتیب بلندترین شب سال را کنار هم به صبح می رساندند.

یلدایی بردن برای عروس خانم های ده هم یکی دیگر از رسم های شب یلدا بود که اگرچه امروز هم این رسم اجرا می گردد، اما تفاوت زیادی با آن روزها دارد. لآلی می گوید: همه خوراکی های یلدا و لباس های مناسب فصل سرما را تزیین می کردند و در مجمع می گذاشتند، بعد آقا داماد و دوستانش طبق های آماده را روی سرشان و باساز و آواز به در خانه عروس خانم می بردند تا این طور پیروزی روشنایی به تاریکی را جشن بگیرند.

یکی از دورهمی های خانواده فدایی در محله پونک. محمد فدایی آخرین کدخدای پونک بود که دیگر در این جمع نیست

غذا برون خلخالی ها

در محله فرحزاد، از نیم قرن پیش خلخالی ها هم ساکن هستند. پرویز حمیدزاده درباره رسم های آنها دراین شب می گوید: خلخالی ها در شب یلدا رسم غذا برون دارند. یعنی همه افراد فامیل به خانه بزرگتر فامیل می روند و غذای خود را هم می برند. البته در گذشته های دور در خلخال، رسم بوده در شب یلدا اگر گوسفند یا گاوی تازه زایمان می کرد، شیر یا ماستش را هم به خانه بزرگتر فامیل می بردند و تا پاسی از شب غذاهای شب یلدا را دور هم می خوردند، می گفتند و می خندیدند.

او چراغ گردسوز شب یلدا را به یاد می آورد. کرسی و خوردنی های دور آن و... از دیگر آداب شب یلدای خلخالی ها رسم صله ارحام از سادات و روحانیان محل است و ادامه می دهد: در قدیم خلخالی ها در محله فرحزاد، تمام زمستان را استراحت و از انبارها برای تهیه غذا استفاده می کردند. چون برف و باران مانع از رفت و آمد آنها می شد.

منبع: همشهری آنلاین

به "آیین شب یلدا در3ده بزرگ غرب مرکز ، از قصه هزار و یک شب پونک تا غذا برون فرحزاد" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "آیین شب یلدا در3ده بزرگ غرب مرکز ، از قصه هزار و یک شب پونک تا غذا برون فرحزاد"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید