پس نماز هر چهاران شد تباه - همیار مشاوره

به گزارش همیار مشاوره، در هفته های اخیر، مسوولان عالی رتبه بورس ایران، از جمله ریاست محترم سازمان بورس و اوراق بهادار، از قیمت گذاری های دستوری به درستی انتقاد و تاکید نموده اند که نباید در قیمت واقعی و تعادلی محصولات شرکت ها دخالت کرد.

در درستی این نکته تردیدی نیست و نگارنده نمی تواند بیش از این موافق باشد که قیمت ها نه به وسیله امضای این وزیر و آن وکیل، بلکه باید از مکانیزم شفاف بازار مشخص شوند.

اما بلافاصله سوالی در ذهن می آید: اگر مسوولان محترم بورس، آن چنان که ادعا می نمایند، موافق مشخص قیمت ها در بازار هستند، چرا این را صرفا در خصوص مسائلی که مربوط به نهادهای دیگر است مطرح می نمایند و در حیطه مسوولیت خودشان، تا جایی که می توانند هوادار دخالت و نظارت هستند؟ به عنوان یک مثال بحث دامنه نوسان در بازار بورس را در نظر بگیریم. اِعمال دامنه نوسان، آن هم با بازه ای این قدر محدود، آشکارا ایجاد محدودیت دستوری و دخالت در قیمت ها و اخلال در عرضه و تقاضاست. در مذمت دامنه نوسان فعلی، اقتصاددانان و فعالان آن قدر گفته و نوشته اند که تکرار آن موجب ملال خواننده است. بعید است در هیچ مساله دیگری این همه تفاهم میان طیف های مختلف مالی وجود داشته باشد که این شرایط موجب تاخیر در کشف قیمت و دردسر سرمایه گذاران است و نه فقط تاثیری در کاهش تلاطم نداشته، بلکه احتمال آن می رود که موجبات دستکاری قیمتی بیشتر را هم فراهم نموده باشد. احتمالا فقط در خصوص ارز 4200 تومانی است که مشابه چنین اتفاق نظری بین آحاد مالیون وجود دارد.

مثال دیگر: اخیرا قانونی نانوشته در بورس و فرابورس جاری شده که برای قیمت گذاری عرضه اولیه شرکت ها، نمی توان نسبت قیمت بر درآمد (P/ E) بالاتر از 10 در نظر گرفت و در عرضه های اخیر به شدت هم روی این قاعده عجیب تاکید شده و تنها تا حد محدودی اجازه فراتر رفتن از این نسبت داده شده است. مجددا سوال ما معتبر است: اگر واقعا در سپردن قیمت گذاری به بازار مصمم هستیم، چرا اجازه ندهیم عرضه های اولیه در مکانیزم حراجی با دامنه مجاز گسترده تر رخ دهند و خریدار و فروشنده به قیمت توافقی برسند؟ مثال های دیگری هم هست، مثل تماس های تلفنی با بازارگردانان و ممنوع کردن فروش سهام در روزهای خاص و مجبور کردن سرمایه گذاران حقوقی به خرید دوباره آنچه فروخته اند که انصافا شکل عجیبی از دخالت در حقوق خصوصی شخصیت های حقوقی است.

در پاسخ به این نقد، مسوولان بورس ممکن است پاسخ دهند که گاه بازارها از رفتار عقلانی فاصله می گیرند و اعمال دامنه نوسان یا اعمال محدودیت در قیمت عرضه اولیه راهی است برای کم کردن از هیجان در بازار. در اینکه بازارها گاه و بیگاه هیجانی رفتار می نمایند حرفی نیست. اما اگر این دلیل موجهی برای دخالت ناظر در قیمت هاست، آیا می توان سایرین را از دخالت در قیمت ها برحذر داشت؟ اگر مسوولان بورس به قیمت گذاری در بازاری که متولی آن هستند این قدر مشکوکند، چطور می گردد توقع داشت که وزیر صمت به قیمت های کشف شده در بورس کالا باور داشته باشد؟

وانگهی، نشانه هایی هست که مسوولان محترم بورس، نه فقط در حوزه مسوولیت خود، بلکه در مواردی به دخالت در قیمت ها حتی در حوزه های خارج از مسوولیتشان علاقه دارند. توییت یکی از دست اندرکاران بورس در ماه آبان سال جاری، حکایت از آن داشت که ریاست سازمان بورس ایران، برای جلوگیری از بالاتر رفتن نرخ بهره بانکی رایزنی هایی داشته اند. نهادی که از قیمت گذاری دستوری فولاد انتقاد می نماید، قاعدتا باید از دخالت در مشخص نرخ بهره بانکی و برهم زدن رقابت هم انتقاد کند، نه آنکه اتفاقا خود به جمع دخالت نمایندگان بپیوندد.

مجموعه این شواهد، ممکن است ما را به این رهنمون کند که مراد بورس، دفاع اصولی از ماهیت نظام بازار نیست، بلکه هدف بالا نگه داشتن و بالا بردن شاخص به هر نحو ممکن است. گاه قیمت گذاری به ضرر شاخص است (مثل قیمت گذاری فولاد توسط وزارت صمت) پس دخالت در قیمت ها را مکروه می خوانند و گاه به سود شاخص (مثل پایین نگه داشتن نرخ بهره بانکی)، که در آن صورت دخالت مستحب جلوه می نماید.

رفتار دوگانه در سیاستمداران و صاحب سِمتان ایران غریب نیست. در دوران دوری از سِمت، از لزوم توجه به نظر متخصصان می گویند و از رویه ها انتقاد می نمایند و وقتی در میدان عمل قرار می گیرند، از این می گویند که گاه ضروری است تصمیماتی گرفته گردد که با علم در تناقض است و بعد هم مسوولان سایر حوزه ها را به تبعیت از نظر متخصصان فرا می خوانند. در مثنوی مولانا، حکایتی است از چهار نفر که در مسجدی نماز می خواندند. یکی هنگام نماز به موذن تذکری داد. دومی به او گفت وسط نماز حرف زدی و نمازت باطل شد. سومی گفت تو هم که حرف زدی و باطل شد نمازت. چهارمی گفت خدا رو شکر که من مثل شما سه نفر حرف نزدم و نمازم صحیح ماند.

پس نماز هر چهاران شد تباه

عیب جویان بیشتر گم نموده راه

نگارنده این سطور، در همت و جدیت مسوولان نهادهای مختلف بورسی ایران تردید ندارد و از این بابت قدردان آنان است، اما در عین حال پیشنهاد می نماید که سازمان بورس به جای تشویق لسانی سایر مسوولان به سپردن قیمت گذاری به بازارها، خود الگوی عملی این ماجرا گردد و دخالت در قیمت گذاری در حوزه مورد مسوولیت خود را ابتدا خود کاهش دهد و ان شاءالله که سایر مسوولان هم با مشاهده این رفتار دست از دخالت در قیمت فولاد و خودرو و کره و نخود و لوبیا بردارند.

منبع: دنیای اقتصاد