مطالعات استخوان شناسی همزمان با کاوش های باستان شناسی در سراسر ایران - همیار مشاوره

به گزارش همیار مشاوره، سرپرست پژوهشگاه با بیان اینکه باستان شناسی زیستی به بررسی تنوع جانوری و استخوان هایی که از محوطه های کاوش به دست می آید می پردازد، مطالعه بروی بقایای استخوانی در کاوش های رستم آباد گیلان ، باوه یوان کرمانشاه ، کول تپه هادی شهر ، تپه زاغه قزوین ، گورستان عصر آهن مسجد کبود تبریز و...را بخشی از این فعالیت ها در ایران دانست که می تواند به شناخت جریان زندگی انسان در گذشته کمک کند.

به گزارش همیار مشاوره به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، بهروز عمرانی سرپرست پژوهشگاه این مطلب را در نشستی مشترک با پژوهشگران پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی -تاریخی و اعضای انجمن زیست شناسی ایران بیان کرد و با بیان اینکه موضوع باستان شناسی زیستی از سال 1972میلادی بصورت جدی وارد باستان شناسی نو شده است شرح داد: این علم به تنوع جانوری و استخوان هایی که از محوطه های کاوش به دست می آید می پردازد.

او با اشاره به فعالیت هایی که در این حوزه در قالب شناسایی جنسیت اسکلت ها از طریق بررسی ویژگی های جمجمه ، لگن خاصره و... در تکمیل مطالعات باستان شناسی طبق آموزش های دانشگاهی از دهه 60صورت می گیرد شرح داد: اما خیلی پیشتر در مطالعات خارجی ها در ایران نظیر کاوش هایی که پروفسور کارلتون استیونز کون استاد دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا در غار کمر بند ، هو تو ، بیستون و تمتمه انجام داده با مطالعه استخوان ها اطلاعات خوبی در رابطه با دوره پارینه سنگی میانه و جدید مربوط به 40هزار سال پیش بدست آمده است.

عمرانی در ادامه به پروژه کاوش در تپه علی کش دهلران ایلام به عنوان یکی از مهمترین محوطه های در رابطه با آغاز نوسنگی ، یکجا نشینی و اهلی کردن اشاره کرد که توسط فرانک هول اجرا شده و اضافه کرد: بحث نوسنگی شدن در حقیقت پرداختن به الگوهای معیشتی انسانی در حدود 10هزار سال پیش است.

او با بیان این نکته که 15هزار استخوان از یکصد هزار استخوان به دست آمده از طیف گسترده جانواران در این طرح بررسی شد شرح داد: مطالعات بر روی این استخوان ها نشان داد بز در این منطقه اهلی و گوسفند اهلی نشده است.

او اضافه کرد: از نمونه های دیگر می توان به تپه زاغه در دشت قزوین متعلق به دوره نوسنگی جدید اشاره کرد که طی کاوش های باستان شناسی مرحوم نگهبان و ملک شهمیرزادی بقایای استخوانی ، پوشش گیاهی ، ابزار های مسی و... از آن به دست آمد.

عمرانی در ادامه سومین فصل کاوش در باب یوان کرمانشاه (دوره انتقالی از پارینه سنگی میانی به جدید) که به کشف بی نظیر دندان کودک شش ساله نئاندرتال انجامید را از دیگر پروژه هایی بیان کرد که می تواند در شناخت جوامع انسانی کمک کند.

او با تاکید بر فعالیت های گسترده در حوزه استخوان شناسی و زیست باستان شناسی گفت: در محدوده دریاچه ارومیه در دوره انتقالی مس و سنگی جدید به مفرغ کاوش ها در کول تپه هادی شهر منجر به کشف 15هزار نمونه استخوانی از شش محوطه شد که بر این اساس رژیم غذایی ، پوشش جانوری و گیاهی محوطه ها مورد بررسی قرار گرفت.

سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری متاخرترین نمونه فعالیت در حوزه باستان شناسی زیستی را بررسی بقایای استخوانی متعلق به عصر اهن (سه هزار سال پیش) بدست آمده از کاوش اضطراری در منطقه رستم آباد گفت و گفت:در کنار گور نهاده های کشف شده بقایای استخوانی وجود دارد که اطلاعات حاصل از بررسی آنها برای ترسیم جریان های مهاجرتی در محدوده ای که به عنوان هندو ایرانی ها یا آریایی ها از آن یاد می شود، مهم است.

عمرانی شرح داد: یک متخصص انسان شناسی از دانشگاه بوستون امریکا هیأت باستان شناسی مشغول در این محوطه را همراهی می کند.

او با بیان این نکته که انجام مطالعات بر روی دندان ها و استخوان ها اطلاعاتی را درمورد سن ، رژیم غذایی ، سلامت دهان و دندان جوامع ،ویژگی های ژنتیکی، انواع بیماری ها(آبله،آرتروز،پروستات) و... می دهد اضافه کرد: این آگاهی ها با توجه به جایگاه ویژه و ژئوپلتیک ایران که جریان های جمعیتی را در حدود ده هزار سال پیش داشته مورد اهمیت است.

عمرانی گفت: در حال حاضر پژوهش هایی با همکاری پژوهشکده های باستان شناسی و حفاظت و مرمت آثار فرهنگی -تاریخی پژوهشگاه در قالب تفاهم نامه با دانشگاه ها اجرا شده که به عنوان نمونه می توان به پروژه مطالعات بر روی استخوان ها و دندان های گورستان عصر آهن مسجد کبود تبریز با همکاری دانشگاه هنر اسلامی تبریز اشاره کرد که می تواند به بحث مهاجرتی و جمعیتی کمک کند.

او با اشاره به این نکته که باستان شناسی زیستی در تمامی این پروژه ها محدود به مطالعات استخوان شناسی نیست بلکه نمونه های گیاهی را هم در بر می گیرد شرح داد: در مورد گلسنگ ها نیز در محوطه های مختلف فعالیت هایی اجرا شده است.

او در انتها ابراز امیدواری کرد: با همکاری با انجمن زیست شناسی ایران اطلاعات پژوهشگران حوزه میراث فرهنگی توسعه و تعمیق یافته و به شناخت جریان زندگی انسان در طول اعصار گذشته کمک کند.

با توجه به ماهیت شاخه حفاظت و مرمت ارتباط ان با سایر رشته ها خارج از ذهن نیست

غلامرضا رحمانی سرپرست پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی -تاریخی درادامه به معرفی فعالیت های این پژوهشکده در قالب چهار گروه پژوهشی ؛حفاظت و مرمت اشیاء ،شناخت مواد و فناوری ، باستان سنجی و علوم طبیعی و فرایندهای فرسایشی پرداخت.

او گفت: بخش فرسودگی زیستی که در گروه فرآیند های فرسایشی جای گرفته در دو ضمینه فعالیت می کند که می تواند با ارتباط با کارشناسان خارج از پژوهشکده گسترش یافته و به امر حفاظت آثار در ارتباط با علومی نظیر زیست شناسی کمک کند.

او در ادامه به برخی از پروژه ها ، نشست ها ، کارگاهها و انتشارات این پژوهشکده نظیر؛ پایش محیطی و مخازن (کاخ گلستان ، نیاوران ، کتابخانه و مرکز اسناد) ،پوشش گیاهی و گلسنگ ها (پایگاه های جهانی به عنوان نمونه در پاسارگاد)،پروژه موزه سبز، کارگاه مبارزه با افات(با حضور مدرس اتریشی)کارگاه ژنتیک باستان ، پنل در کنگره ژنتیک باستان ، نشست های تخصصی ،استفاده از تجارب دانشگاه هایی که با پژوهشگاه تفاهم نامه دارند (ایتالیا) ،انتشار مجله تخصصی دانش حفاظت و مرمت و... اشاره کرد و گفت:بر اساس ماهیت شاخه حفاظت و مرمت ارتباط آن با سایر رشته ها چیزی دور از ذهن نیست.

برگزاری نخستین پنل باستان شناسی در کنگره زیست شناسی

محمد نبیونی رئیس انجمن زیست شناسی ایران نیز در ادامه این نشست به معرفی این مرکز پرداخت و گفت: انجمن زیست شناسی ایران 50سال قدمت دارد و بعد از انقلاب اسلامی از اواخر دهه 60فعالیت اش را از سرگرفته است.

او با بیان اینکه انجمن زیست شناسی ایران 4500عضو در سراسر کشور دارد به تشریح فعالیت های این مرکز پرداخت و اضافه کرد: این انجمن با برگزاری کنگره 2سالانه زیست شناسی که بزرگترین رویداد کشور در این حوزه محسوب می شود توانسته فعالیت های خود را در سطح دانشگاهی و پژوهشی گسترش بخشد.

او با اشاره به برگزاری نخستین پنل باستان شناسی در این کنگره خاطرنشان ساخت سند ملی زیست شناسی ایران در حال تهیه و تدوین است که تلاش می کند علم زیست شناسی را بشناساند.

رئیس انجمن زیست شناسی ایران در ادامه پیشنهاداتی را برای ارتباط و همکاری میان انجمن زیست شناسی ایران و پژوهشگاه میراث فرهنگی در حوزه های مرتبط ارایه داد.

بررسی فرسودگی و تخریب های میکروبی آثار تاریخی -فرهنگی و راهکارهای مقابله با آن ، مطالعات حشره شناسی ، مطالعات در زمینه جلبک شناسی و گلسنگ شناسی آثار تاریخی -فرهنگی ، مطالعات زیست باستان شناسی ، کاربرد گیاهان در زمینه حفاظت از آثار تاریخی -فرهنگی ، مطالعات بیوسیستماتیک گیاهی در حوزه باغ های ایرانی ، انسانی شناسی ، ایمنی حفاظت گران از خطرات زیستی ، همکاری در زمینه برگزاری نشست ها ،همایش ها و کارگاه های مشترک از مباحثی بود که دراین نشست مورد بحث قرار شد.